Amasya’da Alevi Var mı? Siyaset Bilimi Perspektifinden Bir Toplumsal Analiz
Bir siyaset bilimci olarak, toplumsal düzenin sessiz katmanlarında saklı kalan kimliklerin nasıl görünür kılındığına, iktidarın nasıl üretildiğine ve vatandaşlığın kimler için tam anlamıyla “eşit” olduğu sorularına yanıt aramak gerekir. Amasya gibi tarih boyunca çok katmanlı kimliklerin bir arada yaşadığı bir şehirde, “Amasya’da Alevi var mı?” sorusu yalnızca demografik bir merak değil; aynı zamanda iktidar, ideoloji ve vatandaşlık ilişkilerini sorgulayan politik bir tartışmadır.
Güç İlişkileri ve Görünmezlik Politikası
Modern siyaset bilimi, güç ilişkilerini yalnızca devletle vatandaş arasındaki dikey bir yapı olarak değil, aynı zamanda toplumun kendi içinde ürettiği yatay ilişkiler olarak da inceler. Aleviler tarihsel olarak bu güç ağlarının dışında bırakılmış, kimi zaman sessizleştirilmiş, kimi zaman da “makbul vatandaş” tanımının dışında konumlandırılmıştır. Amasya’da ise bu durum daha derin bir sessizlik biçiminde kendini gösterir: kimlik açıkça söylenmez, ama bilinir. Bu, Michel Foucault’nun “iktidarın en etkili biçimi görünmez olandır” sözüyle örtüşür. Görünmezlik burada bir korunma stratejisidir; ama aynı zamanda bir dışlanmanın da kanıtıdır.
Kurumlar, İdeoloji ve Devletin Sessiz Hegemonyası
Her devlet, toplumsal bütünlüğü sağlamak adına bir ideolojik aygıtlar sistemi kurar: okullar, camiler, medya, eğitim müfredatları… Bu kurumlar, vatandaşın kimliğini “tek ve resmi” bir çerçevede üretir. Alevilik bu çerçevenin dışında kaldığında, bir tür kültürel sessizlik yaratılır. Amasya gibi geleneksel dokuya sahip bir şehirde, bu durum “herkesin aynı olduğu” söylemiyle meşrulaştırılır. Ancak bu eşitlik iddiası, gerçekte eşitsizliklerin üzerini örten ideolojik bir mekanizmadır.
Devletin kurumsal düzeydeki sessizliği, yerel topluluklarda da yankı bulur. Cem evlerinin statüsüzlüğü, Alevi inancının hukuken tanınmaması, vatandaşlık haklarının tam anlamıyla eşit uygulanmadığının göstergesidir. Vatandaşlık burada, yalnızca hukuki bir statü değil, aynı zamanda kimliğini ifade edebilme hakkıdır. “Amasya’da Alevi var mı?” sorusu aslında “Bu şehirde herkes eşit mi?” sorusunun yerel versiyonudur.
Toplumsal Cinsiyetin Rolü: Güç ve Katılımın İki Yüzü
Erkekler tarihsel olarak Alevi topluluklarda bile güç ilişkilerini belirleyen stratejik aktörler olmuştur. Kimliğin kamusal alanda temsil edilip edilmeyeceği, hangi söylemin kullanılacağı gibi kararlar genellikle erkeklerin stratejik hesaplarıyla şekillenir. Bu durum, güvenlik, saygınlık ve toplumsal kabul üzerinden yürüyen bir politik müzakeredir.
Öte yandan, kadınlar Alevi topluluklarında yalnızca inancın taşıyıcısı değil, aynı zamanda demokratik katılımın sessiz aktörleridir. Kadınların mahalle ilişkilerinde, cenazelerde, ibadetlerde ve gündelik dayanışma ağlarında kurduğu etkileşim biçimleri, Aleviliğin toplumsal yaşamda var olma biçimini belirler. Amasya’da bu etkileşimler çoğu zaman görünmezdir, ama toplumsal barışın ve dayanışmanın görünmez temelini oluşturur.
İdeoloji ve Vatandaşlık Üzerine Düşünmek
Bir şehirde Alevilerin olup olmaması, yalnızca nüfus sayısıyla değil, onların kamusal alanda var olup olamamasıyla ilgilidir. Amasya’da Alevi var mı? sorusunu yanıtlamadan önce şu soruları sormak gerekir: İnanç, kamusal bir hak mıdır yoksa özel bir tercih midir? Devletin eşit vatandaşlık anlayışı gerçekten eşit midir? Yoksa kimliğini gizlemeden yaşamak hâlâ bir cesaret meselesi mi?
Bu soruların yanıtı, Amasya’daki toplumsal düzenin doğasını da açığa çıkarır. Eğer bir kimlik, kendini görünür kılmaktan çekiniyorsa, o toplumda hâlâ bir “hegemonik kimlik” vardır. Bu hegemonya, yalnızca siyasi partilerin değil, gündelik hayatın da derinliklerinde işler. Ve her sessizlik, bu iktidarın yeniden üretimidir.
Sonuç: Sessiz Kimliklerin Siyaseti
Amasya’da Alevi var mı? sorusuna net bir sayısal yanıt verilemeyebilir; çünkü mesele rakamlarla değil, görünürlük ve vatandaşlık bilinci ile ilgilidir. Siyaset bilimi açısından bu soru, iktidarın sınırlarını, ideolojinin sessiz işleyişini ve vatandaşlığın kimler için “eşit” olduğunu yeniden düşünmemizi sağlar. Belki de asıl mesele, Amasya’da Alevi olup olmaması değil; Amasya’nın herkesin eşit biçimde var olabildiği bir şehir olup olmadığıdır.
SEO Etiketleri: #Amasya #Alevilik #SiyasetBilimi #ToplumsalDüzen #İktidar #Vatandaşlık #İdeoloji #KadınKatılımı #ErkekGücü